Nu de situatie in Oekraïne grimmiger is geworden, wordt er onredelijke misinformatie uitgestort over Rusland en Vladimir Poetin.

Journalisten en zgn. deskundigen moeten het internet en woordenboeken doorploegen om met nieuwe, duivelse benamingen voor beide te komen.

Overal in de Verenigde Staten waar ik voordrachten houd, is de eerste vraag die me tijdens de vragenronde wordt gesteld: “En hoe zit het met Poetin?”

Het is tijd om mijn gedachten hierover te delen:

Poetin heeft uiteraard zijn gebreken en maakt fouten. Op basis van mijn eerdere ervaring met hem, en de ervaringen van mensen die ik vertrouw, waaronder Amerikaanse functionarissen die jarenlang nauw met hem hebben samengewerkt, is Poetin waarschijnlijk een eerlijke, betrouwbare en uitzonderlijk inventieve man.

Hij is duidelijk een langetermijn-denker en –planner en hij heeft  zich bewezen als een prima analist en strategisch denker. Hij is een leider die stilletjes naar zijn doelen toe kan werken onder de bergen beschuldigingen en mythes die hij over zich heen heeft gekregen sinds hij Rusland’s tweede president werd.

Ik stond erbij en zag hoe de demonisering van Poetin toenam sinds het begon in de vroege jaren 2000 – op mijn computer noteerde ik mijn zorgen en gedachten, met de hoop ze uiteindelijk in een boek te verwerken (uitgegeven in  2011). Het boek zet mijn observaties grondiger uiteen dan dit artikel.
Net als anderen die ervaringen uit de eerste hand hebben met deze man, van wie weinig bekend is, heb ik tevergeefs geprobeerd om te voorkomen dat ik het etiket “Poetin-apologist” kreeg opgeplakt. Als men zelfs maar neutraal over hem is, wordt men als “soft voor Poetin” beschouwd door ‘deskundigen’, de pers en gewone burgers die hun nieuws van CNN, Fox en MSNBC krijgen.

Ik pretendeer geen expert te zijn, ik ben slechts sinds 30 jaar een programma-ontwikkelaar in de Sovjetunie en in Rusland. Maar gedurende deze tijd heb ik veel meer direct contact gehad met Russen van allerlei kunne en in elf tijdzones, dan eender welke Westerse verslaggever, of dan welke functionaris uit Washington dan ook.

Ik ben lang genoeg in het land geweest om veel te hebben nagedacht over de Russische geschiedenis en cultuur, om de Russische psychologie en conditionering te bestuderen, en om de typische verschillen te begrijpen tussen de Russische en Amerikaanse mentaliteit, die de politieke relaties met hun leiders zo compliceren. Net als met persoonlijkheden binnen een familie of een vereniging of in de lokale politiek, is er begrip en compromis nodig om tot werkbare verhoudingen te komen wanneer de uitgangspunten zo verschillend zijn. De desinteresse van Washington om deze verschillen te begrijpen en om Rusland halverwege tegemoet te komen, is berucht.

Bovenop mijn persoonlijke ervaring met Poetin heb ik gesproken met talloze Amerikaanse functionarissen en zakenmensen uit de VS die jaren met hem gewerkt hebben – ik kan wel stellen dat niemand van hen hem als “gewelddadig” of  “gangster-achtig” zou omschrijven, of met de andere smadelijke adjectieven en benamingen die in de westerse media worden gebezigd.

Net als velen van ons die werkzaam waren in het St Petersburg van de Jaren 90, heb ik Poetin ontmoet voordat hij er zelfs maar van droomde om president van Rusland te worden. Sinds alle kwaadsprekerij begon, is het begrijpen van zijn karakter bijna een obsessie geworden. Ik denk dat ik elke belangrijke speech heb gelezen (inclusief de transcripties van zijn jaarlijkse, urenlange telefonische “talk-ins” met Russische burgers). Ik heb geprobeerd vast te stellen of hij ten kwade veranderd is, sinds hij naar het presidentschap is opgestegen, of dat hij een eerlijk personage is, gekozen voor een rol waar hij nooit op geanticipeerd heeft – en zijn gezonde verstand gebruikt om naar zijn beste vermogen om te gaan met Washington onder extreem moeilijke omstandigheden. Als het laatste het geval is, en ik ben die mening toegedaan zou hij hoge punten moeten krijgen voor zijn optreden in de laatste veertien jaar. Het is niet voor niets dat Forbes hem tot de machtigste leider van 2013 uitriep, nadat Obama die titel in 2012 kreeg. Hieronder volgt mijn persoonlijke ervaring met Poetin.

Het jaar was 1992: Twee jaar na de implosie van het communisme; de plaats was St Petersburg. Al jaren was ik bezig om programma’s op te zetten om de verhoudingen tussen de twee landen open te breken en hopelijk de Sovjet-bevolking te helpen om hun ingesleten top-down mentaliteit te boven te komen. Een nieuwe mogelijkheid voor een programma kwam in me op. Omdat ik vermoedde dat ik een handtekening nodig zou kunnen hebben van de gemeente, maakte ik een afspraak. Mijn vriend Volodya Shestakov en ik meldden ons bij een zijdeur van het Marienskii gebouw. We bevonden ons in een klein, saaibruin kantoor, tegenover een vrij keurige, onbestemde man in een bruin pak. Hij vroeg naar de reden van mijn komst. Nadat hij het voorstel dat ik hem gaf snel had doorgelezen begon hij intelligente vragen te stellen. Na elk van mijn antwoorden, stelde hij de volgende relevante vraag.

Ik merkte dat deze ondervrager anders was dan andere Sovjetbureaucraten die altijd vervielen in kameraadschappelijke conversaties met buitenlanders, in de hoop smeergeld te krijgen in ruil voor het inwilligen van de wensen van de Amerikanen. CCI had zich op het standpunt ingesteld dat we nooit ofte nimmer steekpenningen zouden betalen. Deze bureaucraat was open, stelde vragen en bleef zakelijk. Na meer dan een uur van voorzichtige vragen en antwoorden, legde hij rustig uit dat hij hard zijn best had gedaan om te bepalen of het voorstel legaal was, en dat dit in zijn huidige vorm tot zijn spijt niet het geval was. Er werden nog enkele positieve dingen gezegd over het voorstel. Dat was alles. Hij liet ons simpelweg vriendelijk uit. Buiten zei ik tegen mijn collega: “Volodya, dit is de eerste keer dat we te maken hebben gehad met een Sovjetbureaucraat die niet bedelde om reisjes naar de VS of om iets waardevols!” Ik herineer me dat in het zonlicht naar zijn visitekaartje keek – Vladimir Vladimirovich Poetin stond er.

1994:  De Amerikaanse Consul Generaal Jack Gosnell belde me in St Petersburg met een noodgeval. Veertien Congresleden en de nieuwe Amerikaanse ambassadeur in Rusland, Thomas Pickering, zouden St Petersburg bezoeken in de komende drie dagen. Hij had direct hulp nodig. Ik haastte me naar het Consulaat en vernam dat Jack van plan was om mij deze veelbelovende delegatie en de kersverse ambassadeur te laten bijpraten. Ik was overdonderd maar hij stond erop. Ze kwamen uit Moskou en waren ziedend over de verspilling van Amerikaanse investeringen daar. Jack wilde dat ze het goede nieuws hoorden over de programma’s van CCI die gunstige resultaten lieten zien. In de 24 uur daarop organiseerden Jack en ik voor de bezoekende hoogwaardigheidsbekleders “thuisontmoetingen” in de kleine appartementen van een twaalftal Russische ondernemers (De mensen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken in St Petersburg waren ontzet, omdat zoiets nog nooit gedaan was – maar Jack wist ze te overreden). Pas later in 2000, hoorde ik van Jack’s driejarige ervaring meyt Vladimir Poetin in de jaren 90 terwijl de laatstgenoemde namens burgemeester Sobchak de stad runde. Verderop meer hierover.

31 December, 1999:  Vanuit het niets maakte president Boris Jeltsin tijdens de jaarwisseling wereldkundig dat vanaf de volgende dag hij zijn ambt zou neerleggen en Rusland in de handen van een onbekende Vladimir Poetin zou achterlaten. Toen ik het nieuws dacht ik dat het zeker niet om de Poetin  kon gaan die ik mij herinnerde – hij zou Rusland nooit kunnen leiden. De volgende dag stond er een foto bij een artikel in de New York Times. Ja, dit was dezelfde Poetin die ik jaren terug ontmoet had. Ik was geshockeerd en ontdaan, en ik vertelde vrienden: “Dit is een ramp voor Rusland, ik heb dezen man ontmoet en hij is te introvert en te intelligent – het zal hem nooit lukken om zich te verhouden tot de massa in Rusland.” Verder klaagde ik: “Als Rusland weer wil opkrabbelen, zullen er tweed dingen moeten gebeuren: 1) De arrogante jonge oligarchen moeten krachtig uit het Kremlin worden verwijderd, en 2) Er moet een manier worden gevonden om de regionale zetbazen (gouverneurs) verwijderen uit hun wingewesten in al Rusland’s 89 regio’s.” Het was me duidelijk dat de man in het bruine pak nooit de instincten of de kloten zou hebben om Rusland’s dubbele uitdaging aan te pakken.

Februari 2000:  Bijna onmiddelijk begon Poetin de Russische oligarchen tegen de haren in te strijken. In februari werd hem een vraag gesteld over de oligarchen; hij lichtte toe met een tegenvraag en zijn antwoord: “Wat zou de relatie moeten zijn met de zogenoemde oligarchen? Dezelfde als die met iedereen. Dezelfde als die met de eigenaar van een kleine bakkerij, of een schoenmakerij.” Dit was het eerste signaal dat de magnaten niet langer in staat zouden zijn om de spot te drijven met overheidsregulaties of zouden kunnen rekenen op een voorkeursbehandeling in het Kremlin. Het maakte ook de westerse kapitalisten zenuwachtig. Immers, deze oligarchen waren rijke, onaantastbare zakenlieden – goede kapitalisten, ook al hadden zij hun ondernemingen op illegale wijze verkregen en ook al sluisden ze hun winsten door naar buitenlandse bankrekeningen.

Vier maanden later organiseerde Poetin een bijeenkomst met de oligarchen en stelde ze deze deal voor: Ze zouden hun illegaal verkregen Sovjetondernemingen die zoveel welvaart produceerden, mogen houden en ze zouden niet genationaliseerd worden .. op voorwaarde dat er belasting werd betaald over de opbrengsten en als ze zich niet persoonlijk met de politiek zouden inlaten. Dit was de eerste van Poetin’s “elegante oplossingen” voor de schier onmogelijke uitdagingen waarvoor Rusland zich geplaatst zag. Maar de deal bracht Poetin ook in het vizier van de Amerikaanse media en functionarissen die daarop de oligarchen begonnen te verdedigen, met name Mikhail Khodorkovsky. Deze laatste werd in hoge mate politiek actief, betaalde geen belastingen en was, voordat hij werd aangehouden en vastgezet, bezig om een groot deel van Rusland’s grootste private oliemaatschappij, Yukos Oil, aan Exxon Mobile te verpatsen. Helaas werd deze Khodorkovsky een martelaar in de ogen van media en overheid in de Verenigde Staten.

Maart 2000: Ik kwam aan in St Petersburg. Een Russische vriend sinds 1983 (een psycholoog) kwam op bezoek zoals onze gewoonte was. Mijn eerste vraag was, “Lena, wat denk je van onze nieuwe president?” Ze lachte en antwoordde, “Volodya! [familiaire naam voor ‘Vladimir’; SLM] Ik heb met hem op school gezeten!” Ze beschreef Poetin als een stille jongen, arm, met een passie voor vechtsporten, en die opkwam voor kinderen die werden gepest op de speelplaats. Ze herinnerde zich hem als een vaderlandslievende jongeman die zich aanmeldde voor de KGB nadat hij voor de middelbare school geslaagd was. (Ze stuurden hem weg en zeiden dat hij een opleiding moest gaan volgen).

Hij ging rechten studeren, meldde zich later opnieuw aan en werd aangenomen. Ik moet mijn gezicht vertrokken hebben, want Lena zei: “Sharon, in die tijd bewonderden we de KGB allemaal en we geloofden dat de mensen die daar werkten patriotten waren die het land veilig hielden. Voor ons was het vanzelfsprekend dat Volodya deze carrière koos. Mijn volgende vraag was, “Wat denk je dat hij zal doen aan Jeltsin’s criminelen in het Kremlin? Ze kroop in haar rol van psycholoog, dacht diep na en zei: “Als hij zijn natuur volgt, zal hij ze een tijdje observeren om zeker te weten wat er zich afspeelt, dan zal hij wat fakkels afwerpen om te laten weten dat hij ze in de gaten houdt. Als ze niet reageren, zal hij ze persoonlijk aanspreken, en dan, als hun gedrag niet verandert  – zullen sommigen van hen over een paar jaar in de gevangenis zitten.” Ik feliciteerde haar per email toen haar voorspellingen begonnen uit te komen.

Doorheen de jaren 2000 werden de vele CCI alumni in St Petersburg geïnterviewd om vast te stellen hoe het PEP zakentrainingsprogramma werkte en hoe we de Amerikaanse ervaring waardevoller konden maken voor hun nieuwe kleine ondernemingen. De meesten vonden het programma enorm belangrijk, zelfs levensveranderend. Tenslotte werd iedereen gevraagd, “En wat vind je van je nieuwe president?” Niemand antwoordde negatief, ofschoon in die tijd ondernemers een hekel hadden aan de Russische bureaucraten. De meeste antwoordden gelijkluidend: “Poetin heeft mijn zaak een aantal jaar geleden geregistreerd.” Volgende vraag, “Wat kostte dat je?” Unaniem zeiden ze, “Poetin vroeg er niets voor.” Iemand antwoordde, “We gingen naar Poetin’s kantoor omdat de anderen die registraties deden op het gemeentehuis slapend rijk werden.”

Eind 2000: In de loop van Poetin’s eerste jaar als president, scheen het me toe dat Amerikaanse functionarissen begonnen te vermoeden dat hij tegen de belangen van de VS in zou gaan – al zijn acties werden in de Amerikaanse media in twijfel getrokken. Ik kon niet bergijpen waarom en begon deze zaken op mijn computer en in mijn nieuwsbrieven bij te houden.

2001: Jack Gosnell (de eerdergenoemde voormalige Consul Generaal) legde zijn relatie met Poetin uit toen deze viceburgemeester was van St Petersburg. De twee werkten nauw samen om joint ventures op te zetten, en andere manieren om relaties tussen de twee landen te promoten. Jack vertelde dat Poetin altijd recht-door-zee was, hoffelijk en hulpvaardig. Toen Poetin’s echtgenote, Ludmila, een ernstig auto-ongeluk kreeg, nam Jack de vrijheid om (zonder Poetin te informeren) een hospitaalopname te arrangeren in Finland, en een vliegreis daarheen. Toen Jack dit aan Poetin vertelde, was deze erg aangedaan door het genereuze aanbod, maar uiteindelijk zei hij dat hij het niet kon aannemen, en dat Ludmilla in een Russisch ziekenhuis zou moeten herstellen. Dat deed ze – hoewel de medische zorg abominabel was in het Rusland van de jaren 90.

Een oudere officier van de Canadese inlichtingendienst CSIS met wie ik in de jaren 2000 bevriend was werkte met Poetin samen aan een aantal joint ventures in de negentiger jaren. Hij meldde dat er in zijn zaken met Poetin nooit iets laakbaars was voorgevallen, dat hij hem respecteerde en dat hij geloofde dat Poetin een onverdiend grimmige reputatie kreeg van de Amerikaanse media. Toen we Poetin bespraken sloot hij de deur van zijn kantoor bij het CSIS. Ik neem aan dat zijn commentaar niet in goede aarde zou vallen, mocht er iemand meeluisteren.

Een andere voormalige VS-functionaris, die ik niet bij naam zal noemen, werkte ook nauw met Poetin samen en zei dat er nooit enige aanwijzing was van afpersing, dwang, niets dan respectabel gedrag en hulpvaardigheid.

In 2013 had ik twee ontmoetingen met functionarissen van het Ministerie van buitenlandse Zaken over Poetin.

Bij de eerste voelde ik me zo vrij om de vraag te stellen waarop ik al zo lang antwoord wilde:

“Wanneer werd Poetin onaanvaardbaar voor Washington’s functionarissen, en waarom?” Zonder aarzeling was het antwoord:

“Toen aangekondigd werd dat Poetin de nieuwe president werd, werden de messen getrokken.”

Ik vroeg, waarom? Het antwoord: “Ik heb nooit kunnen ontdekken waarom –  misschien omdat hij ex-KGB was.” Ik riposteerde dat Bush senior hoofd van de CIA was geweest. “Dat maakt geen verschil, Bush was nu eenmaal ónze man.”

De tweede was een gewezen functionaris van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, samen met wie ik te gast was voor een radio-interview over Rusland. Tijdens ons gesprek na de uitzending, merkte ik op, “Je vindt het wellicht interessant om te weten dat ik verschillende mensen hun ervaringen met Poetin heb verzameld, sommige over jaren, en ze zeggen allemaal dat ze geen negatieve ervaringen met hem hebben en dat er geen bewijs was van het aannemen van steekpenningen.” Hij antwoordde met klem, “Niemand heeft Poetin ooit kunnen beschuldigen van corruptie.”

Van 2001 tot en met vandaag de dag, heb ik gezien hoe de Amerikaanse pers negatief over Poetin schrijft… het gaat zover als beschuldigingen van assassinaties en vergiftigingen en vergelijkingen met Hitler.

Niemand heeft tot nu toe deze aannames weten te onderbouwen. Gedurende deze periode heb ik meerdere malen per jaar door Rusland gereisd, en ik heb het land langzaam zien veranderen onder Poetin’s regering. Belastingen werden verlaagd, de inflatie daalde, en geleidelijk werden wetten uitgevaardigd. Scholen en ziekenhuizen begonnen te verbeteren. Kleine ondernemingen groeiden, de landbouw verbeterde en winkels werden met voedsel bevoorraad.

De uitdagingen op het gebied van alcohol waren minder voor de hand liggend, roken werd uit gebouwen gebannen, en de levensverwachting begon te stijgen. Snelwegen werden aangelegd doorheen het hele land, nieuwe rails en treinen verschenen zelfs in de uithoeken, en de financiële industrie werd aan banden gelegd. Rusland begon op een fatsoenlijk land te lijken – zeker nog niet wat de Russen er op lange termijn van hoopten, maar voor de eerste keer in hun herinneringen verbeterde het met grote sprongen.

Mijn reizen naar Rusland in 2013/2014: Naast St Petersburg en Moskou, reisde ik in september naar de Oeral, heb ik tijd doorgebracht in Jekaterinenburg, Chelyabinsk en Perm. We hebben met auto en trein tussen steden gereisd – de velden en bossen staan er gezond bij, in kleine steden zien we nieuwe verf en gebouwen. De Russen van vandaag de dag lijken op Amerikanen (we krijgen dezelfde kleding uit China). Oude betonen woonkazernes uit de tijd van Chroesjtsjov maken plaats voor charmante nieuwe wooncomplexen met meerdere verdiepingen. Hoge zakencentra, mooie hotels en fantastische restaurants zijn nu gemeengoed – en worden door gewone Russen gefrequenteerd. Twee- en drie verdiepingen hoge woonhuizen omranden deze Russische steden, ver weg van Moskou.

We bezochten nieuwe musea, gemeentehuizen en gigantische supermarkten. Straten worden goed onderhouden, snelwegen zijn nieuw aangelegd en van goede bewegwijzering voorzien, benzinepompen lijken op die langs de Amerikaanse highways. In januari ging ik naar Novosibirsk in Siberië waar we eveneens nieuwe architectuur zagen. De starten werden begaanbaar gehouden door continu sneeuwploegen, moderne verlichting hield de stad de hele nacht door fel verlicht, en een heleboel nieuwe verkeerslichten waren in het straatbeeld verschenen. Het is verbazingwekkend hoeveel vooruitgang Rusland in de afgelopen veertien jaar heeft gemaakt, sinds een onbekende man zonder ervaring het Kremlin binnenwandelde en een land overnam dat op zijn gat lag.

Dus waarom belasteren en demoniseren onze leiders en media Poetin en Rusland?

Net als Lady Macbeth, ‘protesteren zij te hard’?

Psychologen vertellen ons dat mensen (en landen?) op anderen projecteren wat zij niet in zichzelf wensen te zien. Anderen dragen onze ‘schaduw’ wanneer wij weigeren dat te doen. Anderen schrijven we diezelfde eigenschappen toe die we in onself niet durven te herkennen.

Zou dit de reden kunnen zijn dat we steeds iets hebben aan te merken op Poetin en Rusland?

Zou het kunnen dat we op Poetin onze gebreken, en die van onze leiders projecteren?

Zou het kunnen dat we de Russische corruptie veroordelen, alsof de corruptie in ons bedrijfsleven niet bestaat?

Zou het kunnen dat we hun mensenrechten- en homo-problemen veroordelen, zonder onder ogen te zien dat wij deze zelf nog niet hebben opgelost?

Zou het kunnen dat we Rusland beschuldigen van het “herinstellen van de Sovjetunie” – om wat wijzelf doen om de wereldhegemonie te behouden?

Zou het kunnen dat we nationalistisch gedrag op Rusland projecteren, omdat nationalistisch is wat wij geworden zien, zonder dat we dat willen erkennen?

Zou het kunnen dat we Rusland als oorlogshitser zien, omdat oorlogshitsen is wat onze laatste regeringen gedaan hebben?

Sommigen hebben Poetin meegemaakt in de vroege Jaren. Deel je mening, pro of contra … vertrouwelijkheid wordt gegarandeerd. Het is belangrijk om een samengesteld beeld van deze verketterde leider samen te stellen en om de zaken op een rijtje te krijgen. Ik weet vrijwel zeker dat 99 procent van degenen die hem in de mainstream media afbranden, nooit enig persoonlijk contact met de man hebben gehad. Ze schrijven artikelen op basis van geruchten, praatjes en verzinsels, of ze lezen scripts voor van hun autocues die anderen voor hen hebben geschrven. Dit is hoe ons land zijn “nieuws” krijgt.

Er bestaat een bekende ethische code: Is het de waarheid, is het eerlijk, is het bevorderlijk voor vriendschap en goede wil, en is het heilzaam voor iedereen?

Het schijnt me toe dat, wanneer de leiders van ons land zich zouden toeleggen op het toepassen van deze vier principes in international relaties, dat de wereld op een complete ander manier zou werken, en dat mensen over de hele planeet in betere omstandigheden zouden leven dan zij vandaag de dag doen.

Door: Sharon Tennison