Journalist Glenn Greenwald publiceert de gestolen documenten van Edward Snowden over de spionageactiviteiten van de VS. 'Eindelijk heb ik de instrumenten in handen om de wereld te tonen dat er groot misbruik plaatsvindt.'

De VS heeft nog steeds geen idee welke documenten Snowden heeft gestolen.

Glenn Greenwald (46) zit in de bar van het Royal Tulip hotel in Rio de Janeiro en eet met smaak een bakje pinda's leeg. Hij oogt ontspannen en toont zich vastberaden door te gaan met het publiceren van Amerikaanse staatsgeheimen. 'De onthullingen over Nederland komen binnenkort', aldus de Amerikaanse journalist. 'Jullie hebben nog geen idee van de omvang van de Amerikaanse spionage in Nederland.'

Greenwald publiceert sinds begin juni aan de lopende band geheime informatie over de spionageactiviteiten van Amerikaanse veiligheidsdiensten. Hij doet dat samen met de in Duitsland gevestigde Amerikaanse filmmaakster Laura Poitras. Druppelsgewijs onthullen ze het materiaal dat ze kregen van klokkenluider Edward Snowden, die tienduizenden geheime documenten stal van de Amerikaanse veiligheidsdienst NSA (National Security Agency).

Uit die documenten blijkt dat de VS over de hele wereld burgers, politici, ambassades en bedrijven bespioneren door hun internet en telefoonverkeer af te tappen en op te slaan. Ook de Britten en de Canadezen spioneren in bevriende landen. Burgers kwamen erachter dat de buitenlandse inlichtingendiensten hun Facebook, Skype en Google accounts bespieden, maar ook de diplomatieke vertegenwoordigingen in de VS blijken intensief te zijn gemonitord, tegen alle internationale afspraken in.

Poging de ophef te sussen

President Barack Obama en zijn minister van Buitenlandse Zaken John Kerry probeerden de ophef te sussen door te verzekeren dat de spionage alleen is bedoeld om terrorisme te bestrijden. Prompt kwam Greenwald met publicaties over de manier waarop de Amerikanen het Braziliaanse staatsoliebedrijf Petrobras bespioneren. 'Er is geen twijfel over mogelijk dat er economische belangen mee gemoeid zijn.'

Het gaat om macht, zowel economisch en politiek. Het doel is een einde te maken aan internetvrijheid. Want hoe meer de VS weten over anderen, hoe meer macht ze over hen kunnen hebben.

De Braziliaanse president Dilma Rousseff was woedend. Niet alleen Petrobras, ook haar persoonlijke telefoon en internetverkeer waren afgetapt. Ze stelde een staatsbanket in het Witte Huis tot nader order uit. 'Dat is ongekend', zegt Greenwald gniffelend.

In Nederland lijkt van grote verontwaardiging geen sprake. Half september kwam de regering met een officiële reactie op de onthullingen en benadrukte de positieve kant: de VS hebben beloofd de EU nader te zullen informeren over de spionageprogramma's. Het kabinet vindt de huidige discussies in het Amerikaanse Congres over transparantie 'bemoedigend' en de aangekondigde verbeteringen 'verheugend'.

Opmerkelijk, want in een rapport over cybersecurity van het ministerie van Justitie en Veiligheid wordt digitale spionage door andere staten als 'hoge dreiging' gedefinieerd. 'Dreigers spioneren met de intentie hun geopolitieke of economische positie te verbeteren.'

En dat is volgens Greenwald exact het doel dat ook de VS hebben met hun spionagepraktijken. 'Het gaat om macht, zowel economisch en politiek. Het doel is een einde te maken aan internetvrijheid. Want hoe meer de VS weten over anderen, hoe meer macht ze over hen kunnen hebben.

Hoe verklaart u de terughoudende reactie van de Nederlandse regering op uw onthullingen?

'De reactie van regeringsleiders op de onthullingen hangt deels af van het niveau van samenwerking met de VS. Er zijn vijf landen die nauw samenwerken en elkaars burgers niet bespioneren. Dat zijn de VS, Groot-Brittannië, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada. Dan zijn er de landen waarmee de VS niet samenwerken, maar die ze wel bespioneren. Denk aan landen als Iran, Noord-Korea, Rusland, China en Venezuela.

'Veruit de meeste landen vallen in een derde categorie. De VS bespioneren deze landen en hun bevolking, maar werken ook met hen samen. De regering van zo'n land heeft bijvoorbeeld interesse in een bepaalde bevolkingsgroep en krijgt die informatie van de Amerikaanse veiligheidsdiensten. In ruil daarvoor mogen de Amerikanen de rest van het systeem bespioneren.'

Is dat laatste het geval in Nederland?

'Nederland is een agressieve bondgenoot van de Verenigde Staten. Ik heb veel materiaal over Nederland maar kan daar inhoudelijk nog niet op ingaan. Dat kan pas als ik door het hele journalistieke proces ben gegaan. De toon van het debat zal waarschijnlijk wel veranderen zodra de onthullingen er zijn.'

Sinds 2004 woont Greenwald in Rio de Janeiro met zijn Braziliaanse echtgenoot David Miranda, tien honden en een kat. Gekleed in korte broek, T-shirt en teenslippers past de Amerikaan uitstekend in het straatbeeld van het tropische Rio. Om veiligheidsredenen ontvangt Greenwald geen journalisten meer bij hem thuis maar in het Royal Tulip hotel, pal aan het strand.

Tussen zijn voeten staat een donkerblauwe rugzak met daarin de geheime documenten die hij van Snowden kreeg. 'Ik heb meerdere kopieën maar deze draag ik altijd bij me. Het is versleutelde informatie, dus een dief heeft er niets aan.'

U heeft tienduizenden staatsgeheimen in bezit. Dat geeft u veel macht.

Ik publiceer al heel lang over veiligheidsissues en de NSA. Eindelijk heb ik de instrumenten in handen om de wereld te tonen dat er groot misbruik plaatsvindt. Dat is zeker een vorm van macht. Ik heb de macht mensen de waarheid te laten zien.

Het is daarbij fantastisch dat de regering van de VS nog steeds geen idee heeft welke documenten Snowden heeft gestolen. Dat maakt hen bang. Ze weten niet wat we nog meer aan materiaal hebben waarmee we kunnen aantonen dat ze liegen over hun spionagepraktijken.

Bron: de volkskrant